Ma’lumki, maktablarda 2021 yilning fevral oyidan e’tiboran 5-sinfdan boshlab yagona sinf rahbarini tayinlash amaliyoti yo‘lga qo‘yilmoqda.

Ushbu amaliyotni joriy qilish maqsadida joriy yilning 22 fevral kuni Xalq ta’limi vazirligining 41-sonli buyrug‘i bilan sinf rahbarlariga qo‘yiladigan talablar o‘zgarib, yangi nizom ham tasdiqlandi. (https://t.me/dokument_Zamdirektor/1773)

Mazkur nizomda ayrim tushunmovchiliklar borligi sababli Xalq ta’limi vaziri Sh.Shermatov ushbu nizomga o‘zgartirish kiritish tartibi to‘g‘risidagi buyruqqa imzo chekdi.

Yangi nizom bo‘yicha o‘quvchilarni guruhlarga bo‘lib o‘qitishni talab etadigan ya’ni, jismoniy tarbiya, texnologiya, chet tili, informatika va axborot texnologiyalari fani o‘qituvchilari hamda o‘rindoshlik asosida faoliyat olib borayotgan pedagog xodimlarga sinf rahbarligini biriktirish mumkin emasligi belgilangan edi.

Nizomning ushbu bandi ko‘plab muhokamalarga sabab bo‘lganligi uchun vazirning qo‘shimcha buyrug‘i bilan bu tartibga biroz o‘zgartirish kiritildi.

Endi hech qanday tushunmovchiliklarga hojat yo‘q. Buyruqda keltirilishicha, boshlang‘ich sinflarda sinf rahbarligi ona tili, o‘qish va matematika fanlaridan dars beradigan o‘qituvchilarga yuklatilishi belgilandi.

Yuqori sinflarda esa sinf rahbarlik avvalambor sinfdagi o‘quvchilar guruhlarga bo‘linib o‘qitilmaydigan fan o‘qituvchilariga, keyingi navbatda sinfdagi o‘quvchilar guruhlarga bo‘linib o‘qitiladigan ya’ni jismoniy tarbiya, texnologiya, chet tili, rus tili, o‘zbek tili, informatika va axborot texnologiyalari fani o‘qituvchilariga yuklatilishi belgilab qo‘yildi.

Yuqoridagilardan kelib shunday xulosaga kelish mumkinki, agar maktablarda sinf rahbari yetishmasa jismoniy tarbiya, texnologiya, chet tili, rus tili, o‘zbek tili, informatika va axborot texnologiyalari fani o‘qituvchilari ham sinf rahbarlik lavozimiga tayinlanishi mumkin.

Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan “O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga qo‘shimchalar kiritish haqida”gi qonun loyihasi e’lon qilindi.

O‘quvchilar orasida tibbiy ko‘riklar o‘tkazilishi natijasida har bir o‘quvchining salomatligi holati, jumladan uning jismoniy rivojlanishi bo‘yicha baho va aniqlangan patologik o‘zgarishlar, salomatlik holati bo‘yicha ma’lumot asosida qaysi salomatlik guruhga mansubligi aniqlanadi va tor mutaxassislar tavsiyasiga binoan sog‘lomlashtirish va reabilitatsiya chora-tadbirlari belgilanadi. 

Tibbiy ko‘riklar o‘tkazilishi tartibi buzilganda bolalarda uchraydigan kasalliklarning kechki bosqichlarda aniqlanishi, 18 yoshgacha bo‘lgan bolalar orasida nogironlik va voyaga yetmagan qizlar orasida erta tug‘ruq holatlari ko‘payishining oldini olish qonun loyihasining maqsadi hisoblanadi.

Umumiy o‘rta va kasb-hunar ta’limi maktablari, akademik litseylar o‘quvchilarini tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tartibini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlikni joriy qilish taklif etilmoqda. Xususan, yangi moddada nazarda tutilgan huquqbuzarliklar uchun fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining uchdan bir qismidan bir baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa bir baravaridan ikki baravarigacha jarima solish belgilanadi.

Qayd etilishicha, ishchi guruh tomonidan xalqaro tajriba o‘rganilganda (Rossiya, Ukraina, Koreya Respublikasi, Germaniya, Markaziy Osiyo davlatlari) “o‘quvchilarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tartibini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlikni belgilash” bo‘yicha moddalar yo‘qligi aniqlangan.

Davlat test markazi ona tili va adabiyot, o‘zbek tili va adabiyoti, rus tili va adabiyoti, qoraqalpoq tili va adabiyoti hamda matematika fanlarini bilish darajasini baholashning milliy test tizimi uchun testlardan namunalar e’lon qildi.

Ona tili va adabiyot fanidan test namunalarida 3 turda – tushunish, adabiyot va yozma savodxonlik bo‘yicha 20tadan savol berilgan. Matematika fanidan 7 bo‘limda – sonlar ustida amallarga doir hisoblashlarni bajarish, algebraik shakl almashtirishlarni bajarish, tenglama va tengsizliklarni yechish, funksiyalar ustida amallarni bajarish, geometrik shakllar, vektorlar va koordinatalar ustida amallarni bajarish, ma’lumotlar va noaniqliklar bilan ishlash, matematik modellarni qurish hamda tadqiq yo‘nalishida savollar berilgan.

Test namunalarini Davlat test markazi saytidagi “Milliy sertifikatlash tizimi” bo‘limidan yuklab olish mumkin. Yuqoridagi fanlardan test imtihonlari aprel oyining birinchi 10 kunligida o‘tkaziladi.

Avvalroq, O‘zbekistonda milliy test tizimining ilk namunalari 3 mart kuni e’lon qilinishi haqida xabarqilingandi. Milliy test sinovlari sertifikati test sinovi natijasi bo‘yicha eng yuqori ballning kamida 60 foizini to‘plaganlarga 3 yilga taqdim etiladi. Abituriyentlarga sertifikatdagi o‘zlashtirish foiziga mos ravishda OTMga kirish test sinovlarida ushbu fandan belgilangan maksimal ballga nisbatan tabaqalashtirilgan (proporsional) ball beriladi.

Joriy o‘quv yilida umumta’lim muassasalarida jami 6 million 287,9 ming nafar o‘quvchi ta’lim olmoqda. O‘quvchilarning 51,4 foizini o‘g‘il bolalar, 48,6 foizini esa qiz bolalar tashkil etadi. Respublika bo‘ylab maktablarda 8ta tilda ta’lim berilmoqda.

O‘zbekistonda 2020/2021 o‘quv yili boshida jami umumta’lim muassasalari soni 10 ming 181tani tashkil etib, 2016/2017 yilning mos davriga nisbatan 462taga yoki 4,8 foizga ko‘paygan.

Statqo‘m ma’lumotlariga ko‘ra, 2020/2021 o‘quv yilida umumta’lim muassasalarida jami 6 million 287,9 ming nafar o‘quvchi ta’lim olmoqda. Taqqqoslash uchun, bu ko‘rsatkich, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 119,7 ming nafarga (1,9 foizga) oshgani kuzatilgan.

Joriy o‘quv yili boshida respublika bo‘yicha ro‘yxatga olingan o‘qituvchilar soni 507,7 ming nafarni tashkil etib, bir o‘qituvchiga o‘rtacha 12 nafar o‘quvchi to‘g‘ri keladi. Hududlar kesimida eng yuqori ko‘rsatkich Toshkent shahrida qayd etilib, unda bir o‘qituvchiga o‘rtacha 18 nafar o‘quvchi to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Navoiy viloyatida esa eng past ko‘rsatkich ya’ni bir o‘qituvchiga o‘rtacha 9 nafardan o‘quvchi to‘g‘ri kelgan.

2020/2021 o‘quv yili boshida umumta’lim muassasalarining birinchi sinfga qabul qilingan o‘quvchilar soni bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatkich Samarqand, Farg‘ona va Qashqadaryo viloyatlarida qayd etilgan bo‘lsa, eng kam ko‘rsatkich Navoiy va Sirdaryo viloyatlarida kuzatilgan.

Umumta’lim muassasalarida ta’lim olayotgan o‘quvchilarning 3 million 235 ming nafarini (51,4 foiz) o‘g‘il bolalar, 3 million 52,9 ming nafarini (48,6 foiz) qiz bolalar tashkil etadi.

Butun respublika bo‘ylab maktablarda 8ta tilda ta’lim berilmoqda:

• O‘zbek tili – 5 million 352,1 ming kishi;
• Qoraqalpoq tili – 126,5 ming kishi;
• Rus tili – 642,5 ming kishi;
• Qozoq tili – 56,1 ming kishi;
• Ingliz tili – 0,8 ming kishi;
• Qirg‘iz tili – 7,5 ming kishi;
• Tojik tili – 69,4 ming kishi;
• Turkman tili – 10,9 ming kishi.

Avvalroq, 1 martdan e’tiboran, ta’lim darajasi past maktabda dars berish uchun boshqa hududlardan jalb qilingan o‘qituvchilarga maxsus ustamalar hisoblash boshlanishi xabar qilingandi.

Shuningdek, 2021 yilning fevral oyidan e’tiboran xalq ta’limi tizimida 5-sinfdan boshlab 11-sinfga qadar yagona sinf rahbarini tayinlash bo‘yicha Nizom joriy etilganima’lum qilingandi.

Tumandagi 4ta maktabga hujjatlarda ko‘rsatilgan isitish qozonlari o‘rniga arzon narxdagi boshqa qozonlar o‘rnatilgan va rasmiy hujjatlarga soxta ma’lumotlar kiritilgan.

Bosh prokuratura huzuridagi Iqtisodiy jinoyatchilikka qarshi kurashish departamentining Kun.uz’ga ma’lum qilishicha, Marhamat tumanida 2019 yili 4ta umumiy o‘rta ta’lim maktabining isitish tizimlarini mukammal ta’mirlash maqsadida smeta hujjatlari ishlab chiqilib tasdiqlanadi.

Hujatlarga ko‘ra, maktablarga xorijda ishlab chiqarilgan, umumiy qiymati 421,7 mln so‘mlik Kozlusan rusumli isitish qozonlari o‘rnatilishi ko‘rsatilgan bo‘lsa-da, buning o‘rniga 205 mln so‘mlik boshqa rusumdagi isitish qozonlarini o‘rnatiladi.

Departamentning Marhamat tuman bo‘limi tomonidan o‘tkazilgan tergovga qadar tekshiruvda rasmiy hujjatlarga soxta ma’lumotlarni kiritish yo‘li bilan 216,4 mln so‘m budjet mablag‘larini o‘zlashtirish yo‘li bilan talon-toroj qilingani aniqlangan.

Qayd etilishicha, mazkur holat yuzasidan Jinoyat kodeksining 167-moddasi (Talon-toroj qilish) va 209-moddasi (Mansab soxtakorligi) bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan. Ayni paytda tergov harakatlari o‘tkazilayotgani ma’lum qilindi.

1 martdan e’tiboran, ta’lim darajasi past maktabda dars berish uchun boshqa hududlardan jalb qilingan o‘qituvchilarga maxsus ustamalar hisoblash boshlandi.

Xalq ta’limi vazirligi va Ta’lim inspeksiyasi respublikadagi ta’lim darajasi yuqori bo‘lmagan maktablar ro‘yxatini tasdiqladi. Bu haqda vazirlik matbuot xizmati ma’lum qildi.

«Vazirlik tomonidan ta’lim darajasi yuqori bo‘lmagan umumta’lim maktablari bo‘sh ish o‘rinlariga (vakant dars soatlari bo‘yicha) boshqa hududlardan o‘qituvchilarni ishga qabul qilish sxemasi ishlab chiqildi. Bo‘sh ish o‘rinlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan ish.uzedu.uz cayti orqali tanishish mumkin», – deyiladi xabarda.

Qayd etilishicha, umumta’lim maktablarda o‘qituvchilarni ishga olish tartibi soddalashtirilgan: o‘qituvchilarni ishga qabul qilish bo‘yicha XTBlardagi ayrim byurokratik tartiblar bekor qilingan va ishga qabul qilish maktab rahbarining vakolatiga o‘tkazilgan.

Ta’lim darajasi yuqori bo‘lmagan umumta’lim maktablariga boshqa hududlardan ishga qabul qilish uchun bo‘sh ish o‘rinlariga ikki va undan ortiq nomzodlar talabgor sifatida hujjat topshirgan hollarda nomzodlarni maktablardagi tanlov komissiyasi saralab oladi.

Hududlardan jalb qilingan o‘qituvchilarga maxsus ustamalar to‘lash tartibi joriy o‘quv yilida amal qiladi. Joylarda o‘qituvchi-pedagoglar va jamoatchilikning takliflarini inobatga olgan holda yangi o‘quv yilidan jarayon takomillashtirib boriladi.

Eslatib o‘tamiz, prezident qaroriga asosan, 2021 yil 1 martdan boshlab:

• bir ma’muriy birlik (viloyat) doirasida boshqa tuman va shaharlardan kelib faoliyat yuritayotgan o‘qituvchilarning bazaviy tarif stavkalariga 50 foiz;
• boshqa ma’muriy birlik (viloyat)dan kelib faoliyat yuritayotgan o‘qituvchilarning bazaviy tarif stavkalariga 100 foiz maxsus ustamalar to‘lanadi.

Xalq ta’limi vaziri Sherzod Shermatov Qonunchilik palatasi deputati Rasul Kusherbayevning OTMlarga kira olmagan o‘quvchilari sababli maktab direktorlarining ishdan olinishi haqidagi fikrlariga munosabat bildirdi.

«Yillar davomida maktabda malakali o‘qituvchini ishga olish va rag‘batlantirish o‘rniga, tanish-bilishchilik qilinishi natijasida yuzlab bitiruvchilaridan birortasi ham oliy ta’limga kirmagan maktab direktori o‘z joyini natijaga ishlaydigan, yangi g‘oyalari bor nomzodlar uchun bo‘shatishi kerakmasmi?», deya javobini boshlagan vazir.

Shermatov OTMlarga kira olmagan bitiruvchilari uchun maktablarni «to‘q qizil» toifasiga kiritib, maktab rahbarining ishlari ko‘rib chiqilganda bunday maktablar soni kamayganini ko‘rish mumkinligini qayd etgan.

«Natijada, bunday maktablar soni bir yilda 3 barobarga kamaydi. Bu degani, yillar davomida umuman ta’limga e’tibor bo‘lmagan 2000ga yaqin mahallalarda juda bo‘lmasa bir-ikkita o‘qituvchi, shifokor, muhandis yoki boshqa oliy ta’lim talab qiladigan mutaxassislar paydo bo‘lib, kelajakda o‘sha hudud rivojiga o‘z hissasini qo‘shishni boshlashadi», deya ta’kidlagan u.

Vazirning aytishicha, u deputat bilan bu masalada gaplashib olish uchun bog‘lanishga uringan, ammo harakatlari besamar ketgan.

«Holatni to‘liq o‘rganmasdan berilgan savolga hurmatli deputatimiz «bu demagogiya va boshqaruvni bilmaslik» deb javob berishi menga juda g‘alati tuyuldi. Ushbu deputat bilan bog‘lanib, shu masalani kengroq tushuntirib bermoqchi bo‘ldim, SMS ham yubordim, lekin juda band ekanlar shekilli, so‘zlashishning hech imkoni bo‘lmadi. Shu sababli yozib tushuntirishga harakat qilaman. Bu masalada deputatlarimiz va jamoatchilik vakillariga doim ochiq tushuntirishga tayyormiz», deydi vazir.

Sherzod Shermatov Xalq ta’limi vazirligidan ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha talablar mavjud bo‘lgandan keyin, maktab rahbarlaridan ham natijalarni talab qilish kerakligini ta’kidladi.

«Adashmasam, deputatlarning eng asosiy vazifalaridan biri bu davlat budjetini taqsimlash va uning natijadorligini so‘rash. Deputatlar tomonidan ajratilgan mablag‘lar doirasida vazirlikdan ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha natija talab qilinganidan keyin uni maktab direktorlaridan ham talab qilishimiz zarurligini ta’kidlab o‘tmoqchiman.

Shu vaqtga qadar, o‘quvchilar bilimini o‘lchash bo‘yicha aniq obektiv mexanizm bo‘lmagan. Ya’ni maktab davlat ta’lim standarti bo‘yicha bilim berdimi yoki yo‘qmi degan savolga obektiv javob yo‘q. Maktab o‘quvchilari va bitiruvchilarining bilimini obektiv baholash tizimi endi yaratilmoqda. «Zamonaviy maktab» loyihasi bo‘yicha maktab faoliyatini to‘laqonli baholash uchun 1000 ballik yangi tizim ishlab chiqilmoqda. Holatni xalqaro darajadagi ko‘rsatkichlar orqali o‘rganish uchun 2022 yilda birinchi marta PISA sinovlarida ham qatnashamiz. Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasiga barcha maktablar bo‘yicha obektiv reyting shakllantirish vazifasi ham yuklatilgan», deya ma’lum qiladi vazir.

U yillar davomida maktabni o‘z mulkidek ko‘rib, o‘qituvchilarni ishga olishda tanish-bilishchilik qilib kelayotgan direktorlar faoliyatiga befarq qarab turmaslik kerakligini ta’kidlaydi. 

«Aslida, ushbu deputatimiz mantig‘i bo‘yicha bizga juda oson bo‘lishi kerak. O‘zi, nima keragi bor, direktorlardan natija so‘rab. Undan ko‘ra, nasib qilsa natijaga ishlashni kompleks baholash mexanizmlari joriy etilgandan keyin ko‘ramiz, deb yursak ham bo‘laverardi. Biz esa, hozircha oxirgi ikki yilda faqat OTMga kirganlar bo‘yicha obektiv ma’lumot bo‘lgani sababli, juda bo‘lmasa, ushbu ko‘rsatkichda eng past, ya’ni umuman birorta ham bitiruvchisi OTMga kirmagan maktablar faoliyatini o‘rganib chiqish bo‘yicha ishni boshlab yuribmiz, o‘zimizga ortiqcha ish orttirib…

Ushbu deputatimiz taklifiga ko‘ra, yillar davomida maktabni o‘zining shaxsiy mulkidek qilib olib, malakali o‘qituvchini ishga olish va rag‘batlantirish o‘rniga tanish-bilishchilik qilishi natijasida yuzlab bitiruvchilaridan birortasi ham oliy ta’limga kirmagan maktab direktoriga chora ko‘ra olmasak yoki chora ko‘rsakda, ushbu deputatimiz taklifiga ko‘ra, ular sudga borib yutib chiqib, o‘z ishiga qayta tiklansa, unday direktorlardan mamlakatimiz kelajagi uchun nima naf? Nima sababdan, ular shuncha bitiruvchisining kelajagiga befarq bo‘lgani yetmagandek, biz ham bunga befarq qarab turishimiz kerak?», deydi XTV rahbari.

Shu bilan birga, Sherzod Shermatov vazirlik tomonidan maktab bitiruvchilarining 100 foizi yoki aksariyati OTMga kirishi shart degan talab qo‘yilmaganini aytib o‘tgan.

Bundan tashqari, direktor tashabbuskorligi o‘quvchilarning OTMlarga kirishida ham muhim rol o‘ynashi ta’kidlanib, misol tariqasida Yangiyo‘ldagi maktab keltirilgan.

«Kuni kecha Yangiyo‘l tumanidagi 45-maktabga kirib, jamoasi bilan ancha suhbatlashgandim. Maktab 1968 yilda qurilgan, juda ta’mirtalab hamda o‘quvchilari soni quvvatidan ikki barobar ko‘p bo‘lishiga qaramay, tumanda aynan shu maktab OTMga kirish bo‘yicha eng yaxshi natijaga ega. Sababi, direktori juda tashabbuskor va yaxshi jamoani shakllantira oladigan rahbar ekan. Ota-onalar bilan hamkorlikni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yib, barcha sinfxonalarga ovozli kameralar ham o‘rnatishibdi va dars tahlilini ushbu kameralar orqali olib borishar ekan. Kirayotganimda bolalar avtobusga chiqayotganini ko‘rib so‘rasam, bu ham ota-onalar bilan hamkorlikda bolalar uchun alohida tashkil qilinganini aytishdi. Ikki nafar direktor o‘rinbosariga boshqa maktablardagi vakant direktorlik lavozimlariga nomzodini ish.uzedu.uz orqali yuborishni tavsiya qilsam, jamoada muhit yaxshi bo‘lganidan, ular ushbu jamoani tashlab ketmasliklarini aytishdi. Bemalol ushbu direktorimizga «Xalq ta’limi a’lochisi» ko‘krak nishonini berib, yanada yaxshiroq mukofotlarga tavsiya qilsa bo‘ladi», deydi u.

Muvaffaqiyatga erishish uchun harakat, bilim va albatta xohish kerak bo‘ladi. Kun.uz muxbiri xorijdagi nufuzli universitetlarda ta’lim olish uchun grantlarni qo‘lga kiritgan va muddatidan avval talaba bo‘lgan o‘quvchilar bilan suhbatlashdi.

Ular maxsus maktab, litsey yoki gimnaziyada emas, oddiy umumta’lim maktabida tahsil olishgan. Quvonarlisi, ular 40 ming AQSh dollaridan 95 ming dollargacha bir qator xorijiy o‘quv yurtlari grantlari sohibi bo‘lishgan.

Maqsudjon Aminov — 18 yoshda. U Namangan viloyati Chust shahridagi 3- maktabning 11-sinf o‘quvchisi. Maqsudjon maktabda a’lo baholarga o‘qiydi, shu bilan birga, ingliz tili va matematika fanini puxta o‘zlashtirmoqda. U IELTS’ning yetarli ballini to‘plagach, biznes-analitika yo‘nalishida chet el o‘quv yurtlariga kirish uchun 20ta oliy ta’lim muassasasiga hujjat yuboradi. Ayni kunda 5ta universitetning grantini qo‘lga kiritdi va yana 15tasidan natijalarni kutyapti.

«Ingliz tilini o‘rganish uchun, albatta, qo‘shimcha kurslar zarur. Lekin avvalo o‘rganuvchining o‘zida kuchli istak va maqsad bo‘lishi lozim. Bir kunda 4 soat vaqtimni ingliz tilini o‘rganish uchun sarflayman. Ko‘pchilik til o‘rganish uchun 7–8 soat vaqt ajratish kerak deb o‘ylaydi, buni yoqlamayman. Mening shunday shiorim bor: dam olish paytida dam ol, o‘qish paytida o‘qi, ishlash paytida ishla», – deydi Maqsudbek.

Xuddi shu tumandagi 74-umumta’lim maktabining 11-sinf o‘quvchisi Nodirbek Mahmudov ham tengdoshi kabi xorijdagi nufuzli universitetlarning 20dan ortig‘iga biznes marketing yo‘nalishi bo‘yicha hujjat yuborgan va hozirgi kunda Amerikaning 4ta oliygohidan grant yutib olishga muvaffaq bo‘ldi.

«Maktabdagi ingliz tili darsini «Fly high» darsligidan o‘rganamiz. Bu kitob orqali o‘zlashtirgan ingliz tili darajamiz bilan IELTS’dan 5–5,5 ballni qo‘lga kiritish mumkin, bu ball bilan chet el universitetlari o‘qishga qabul qilmaydi. Shuning uchun ham kurslarga borib, o‘z ustimizda ishlashni boshladik. Ingliz tilini o‘rganishni, avvalo, so‘zlashuvdan boshlashni tavsiya qilaman, shunda qolgan bosqichlar oson kechadi, muhimi, vaqtni to‘g‘ri taqsimlay bilish kerak. Qattiq ishlash shart emas, faqat miyani ishlatish kerak. Chunki ingliz tili — hayotning bosh maqsadi emas», – deydi Nodirbek.

Abrorbek Mamadaliyev esa Namangan shahrining Davlatobod tumanidagi 82-maktabda tahsil olmoqda. Biznes menejment yo‘nalishida University of Australia universitetiga muddatidan oldin talabalikka qabul qilindi. U yana 3ta universitetdan sinov natijalarini kutyapti.

«Men bir kunda 6–7 soat vaqtimni ingliz tilini o‘rganishga sarflayman, hozirgi oldimizdagi eng katta vazifa faqat o‘qish. Shuning uchun tinmay harakat qilishimiz lozim. Men kelajakda oldimga shunday maqsad qo‘yganmanki, viloyatimizning har bir tumanida chet tillarini o‘rgatadigan o‘quv markazlarini tashkil etaman va u bu yerda moddiy ta’minoti yaxshi bo‘lmagan oila farzandlari ham bilim olishlari uchun sharoit yarataman», – deydi Abrorbek.

Yigitchalar yosh bo‘lishsa-da, ba’zi masalalarda mushtarak qarashga ega ekanligi ayon bo‘ldi.

18ta fanni o‘zlashtirishning imkoni yo‘q

Suhbatdoshlarimiz yuqori sinf o‘quvchilari o‘zi tanlagan yo‘nalishi bo‘yicha ko‘proq shug‘ullanishlari kerakligi va buning uchun 10–11 sinfda bolalar tanlagan yo‘nalishida zaruriy fanlarni chuqurroq o‘zlashtirishga imkon yaratib berilishini istashini aytib o‘tishdi. Sababi, maktablarda 5-sinfdan boshlab fanlar ko‘paya boshlaydi, 11-sinfga qadar fanlar soni 18taga yetadi. Bu o‘quvchilar egallamoqchi bo‘lgan mutaxassislik uchun asosiy fanlarni o‘zlashtirishda qiyinchilik tug‘diradi.

OTMga kirish imtihonlari murakkablashdi

O‘quvchilar test sinovlari 5ta fandan bo‘lishini mantiqsizlik deb hisoblashadi. Qolaversa, oliy ta’lim muassasalariga kirish imtihonida sinov orasiga testdan tashqari esse yozishni ham joriy qilish zarur deb bilishadi.

Nodavlat ta’lim tashkilotlari bolalarni tabaqalashtiradimi?

Qahramonlarimiz nodavlat ta’lim tashkilotlari sonini ham ko‘paytirib, iqtidorli bolalar uchun grantlar ajratilishini to‘g‘ri deb bilishadi. Ular NTTlar bolalarni tabaqalashtirmasligi, aksincha, qancha ko‘p tashkil etilsa, raqobat ko‘payib, o‘quvchilar uchun ko‘proq imkoniyat paydo bo‘lishini aytib o‘tishdi.

O‘ylaymizki, xalq ta’limi vazirligi yoshlarning bu takliflarini ham e’tiborsiz qoldirmaydi.

Bugun, 26 fevral kuni Toshkent shahridagi «Inha» universitetida «Chet el tajribasini O‘zbekistondagi ta’lim jarayoniga joriy etishning dolzarb masalalari» mavzusida xalqaro forum bo‘lib o‘tmoqda.

Forumda O‘zbekiston ta’lim tizimida xorij tajribasini joriy qilish, kredit-modul tizimi afzalliklari, uni joriy etishdagi muammolarni bartaraf qilish haqida fikrlar, taklif va mulohazalar bildirilmoqda.

Tadbirda so‘zga chiqqan Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti rektori Sherzodxon Qudratxo‘ja o‘z fikrlari bilan bo‘lishdi.

«Yangi universitetlarga osonroq. Buni tasdiqlayman, yangi universitetda ishlash osonroq. Chunki 100 yillik tarixga ega universitetlarda o‘ziga yarasha muhit bo‘ladi, u joyda ishlayotgan odamlarni sindirib tashlolmaysiz, avlodlar konflikti bo‘ladi — shu kabi muammolar.

Yangi universitetlarda ham qog‘ozbozlik, yugur-yugur kabi qiynaydigan muammolar bor, lekin bizni qutqaradigan narsa bu kredit-modul tizimi. Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti ushbu tizimga o‘tdi.

Bizda hozir kontrakt uchun 8 mln so‘mni ko‘p deb hisoblashadi, lekin bola yaxshi ta’lim olishi uchun 8-10 mln so‘m yaxshi deb hisoblayman. Bilamizki, xususiy ta’lim maktablari bor, u yerda bir oyda 3.5-4 mln so‘mgacha to‘lanadi. Hatto shunday bog‘chalar bor. Nega endi professorlar dars beradigan joyda 8 mln so‘mni ayaymiz. Agar biz ta’limdan pulni ayaydigan bo‘lsak, bu kelajagimizga bolta urish.

Bugun oliy ta’lim uchun nafaqat universitetlar, rektorlar, professorlar, balki xalqimizning ham dunyoqarashi o‘zgarishi kerak. Xalqimiz o‘z pulini faqat uy qurishga, to‘y o‘tkazishga emas, balki bolasi tarbiyasiga, ta’limiga ham ajratishi zarur. Ko‘pchilik ta’lim va tarbiyani maktab yoki universitet beradi, deb o‘ylaydi. Bu ham noto‘g‘ri tasavvur.

Qotib qolgan stereotiplarni yengish uchun ba’zida tashqi dunyoga chiqib turish kerak. Qozoq universitetlari misolida o‘zim uchun katta o‘rnak oldim. Universitetlarda shunday xonalar qilinganki, bunga faqat davlat emas, xususiy kompaniyalar, tadbirkorlar, xorijiy davlatlar yordam bergan, ularga laboratoriyalar ajratilgan. Bizda ham hamma narsaga universitetlarning puli yetmaydi. Lekin jamoatchilikni, biznes vakillarini jalb qilishimiz mumkin», dedi Sherzodxon Qudratxo‘ja.

Vazirlar Mahkamasining “Xalqaro imtihon tizimlari bo‘yicha yuqori ball (daraja) to‘plagan yoshlarga imtihon topshirish xarajatlarini to‘liq qoplab berish tartibini joriy etish to‘g‘risida” qarori loyihasi e’lon qilindi.

Hujjatda qayd etilishicha, hozirgi kunda yoshlar tomonidan xorijiy tillarni o‘rganishga ishtiyoq kundan kunga ortib bormoqda. O‘z navbatida, mamlakatda xorijiy tillarni o‘rganishni rag‘batlantirishga qaratilgan bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.

Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 13 maydagi 395-son “Oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilishda milliy hamda xalqaro baholash tizimlari sertifikatlarini tatbiq qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq, xalqaro imtihon tizimlari bo‘yicha tilni bilish bo‘yicha ma’lum darajaga ega bo‘lgan fuqarolarga oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirish imtihonlarida tegishli fandan imtihonlarsiz belgilangan maksimal ball beriladi.

Shuningdek, prezidentning 2020 yil 3 dekabrdagi PQ-4910-son “Iqtidorli yoshlarni saralab olish tizimi va akademik litseylar faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq, chet tili va fanlarni bilish darajasi to‘g‘risidagi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega bo‘lgan o‘quvchilarga akademik litseylarga kirish test sinovlarining fanlar majmuasiga kiritilgan mos chet tili va fanlardan imtihonlarsiz maksimal ball beriladi.

Qaror loyihasi yoshlarning chet tillarini o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini yanada oshirish va bu bilan ta’lim sohasidagi islohotlarni bardavom etish maqsadida ishlab chiqilgani aytiladi.

Qaror loyihasi bilan xalqaro imtihon tizimlari bo‘yicha yuqori ball (daraja) olgan yoshlarga imtihon topshirish xarajatlarini to‘liq qoplab berishning ma’muriy reglamentini va imtihon topshirish xarajati kompensatsiya qilinadigan xalqaro imtihon tizimlari ro‘yxatini tasdiqlash nazarda tutilgan.

Shuningdek, qaror loyihasida Yoshlar ishlari agentligi tomonidan qaror loyihasida belgilangan imtihon turlaridan yuqori ball (daraja) olgan yoshlarga imtihon topshirish xarajatlarining to‘liq qoplab berilishi, buning uchun ariza beruvchilar Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali va davlat xizmatlari markazlari orqali murojaat qilishi belgilangan.